عنوان رساله/پایان نامه

واکاوی درهم تنیدگی موثر در شکل­گیری حوزه فناورانه زیست داروها  در ایران بین دولت و فعالان توسعه این فناوری

نام دانشجو

محمد حسین نقوی

مقطع تحصیلی

دکتری

رشته تحصیلی

سیاستگذاری علم و فناوری

استاد راهنمای اول

دکتر محمد سعید تسلیمی

استاد راهنمای دوم

استاد راهنمای سوم

استاد مشاور اول

دکتر نیما مختار زاده

استاد مشاور دوم

دکتر عباس کبریایی زاده

استاد مشاور سوم

استاد داور اول

دکتر حبیب الله طباطبائیان

استاد داور دوم

دکتر سپهر قاضی نوری

استاد داور سوم

دکتر محمد رضا صادقی مقدم

استاد داور چهارم

دکتر مهدی محمدی

روز دفاع (مثلا: دوشنبه)

سه شنبه

تاریخ دفاع (مثلا: 15/11/1397)

11/4/1398

ساعت دفاع (مثلا:  14:30)

17

مکان (ساختمان و کلاس)

ساحتمان امام رضا- کلاس 301

چکیده رساله/پایان‌نامه

وضعیت امروز ایران، پس از طی حدود 60 سال  از شروع برنامه‌ریزی برای توسعه کشور، نشان می‌دهد که  علی‌رغم تلاش و سرمایه‌گذاری و حتی با استفاده از منابع سهل‌الوصول خدادادی، هنوز هم نمی‌توانیم با آنچه در عرف جهانی رایج است، خود را کشوری توسعه یافته بدانیم و مجموعه‌ای از نارسایی‌ها، نقصان‌ها و مشکلات کماکان گریبانگیر جامعه و اقتصاد کشور است. از طرفی بسیاری از صاحبنظران اقتصادی و سیاستگذاری فناوری مانند کئون لی این مشکل را گرفتاری در تله درآمد متوسط برای می شناسد و یکی از استراتژیهای برون رفت ازآن را حرکت به سوی ایجاد صنایع فناورانه با با ارزش افزوده بالاتر بر می­شمارد. از طرفی دیگر تئوریهای جدید جامعه شناسی توسعه تاکید زیادی بر در هم تنیدگی دولت و جامعه دارند. لذا این پژوهش با این سوال آغاز شدکه چگونه یک صنعت فناورانه جدید در ایران شکل می­گیرد و چه رابطه­ای میان دولت و بازیگران اصلی آن شکل گرفته است؟ برای پاسخ به این سوال حوزه فناورانه زیست داروها در ایران به عنوان یک مورد مطالعه انتخاب شد و از منظر تئوریهای نهادی به بررسی سوال پژوهش پرداخته شد. از دهه 90 میلادی فعالیتهای پراکنده­ای برای تولید زیست داروها در ایران آغاز شد و اکنون حدود  24 داروی نوترکیب در ایران تولید میشود ظهور چندین شرکت فعال در این حوزه و تولید برخی از داروهای خاص تکنولوژیک که ایران دومین تولید کننده آنها در دنیا است نشان دهنده پیشرفت شگفت انگیز ایران در طول کمتر از دو دهه در تولید داروهای بیوتکنولوژیک و شکل گیری یک حوزه فناورانه کاملا مستقل است لذا در این پژوهش ظهور حوزه نهادی فناورانه زیست داروی ایران به عنوان یک مطالعه موردی خاص در نظر گرفته شد و در یک تحقیق کیفی اکتشافی مورد بررسی قرار گرفت بدین منظور 42 مصاحبه اکتشافی و نیمه ساختاریافته با 20  نفر از بازیگران اصلی انجام شد؛ نمونه برداری در گام اول نمونه برداری هدفمند و در گام دوم نمونه برداری نظری و با استفاده از روش گلوله برفی صورت گرفت و نهایتا مصاحبه­ها با استفاده از تحلیل تم و و با استفاده از نرم افزار ATLAS-ti در سه مرحله کدگذاری و تحلیل شدند. به منظور سنجش پایایی کدگذاری ها از شاخص ­های ثابت (توافق یک کدگذار در یک بازه زمانی مشخص) و توافق دو کدگذار استفاده گردید و برای اعتبار سنجی یافته های تحقیق از چند منبع/ چک کردن با مشارکت کنندگان/ ممیزی  توسط محقق دیگر استفاده شد. بررسی‌ها در این پژوهش نشان می‌دهد که مهمترین مانع در برابر شکل­گیری حوزه فناوری جدید، خلا اعتماد نهادی (به کارآفرین و کالای ایرانی) در کشور بوده است و شکلگیری اجتماعات منسجم میان برخی از افراد در سطوح میانی دولت و دانشگاه منجر به ایجاد کارآفرینی نهادی جمعی بین دولت و دانشگاهیان شده است، از این طریق نوعی اعتماد جمعی جایگزین خلا اعتماد نهادی موجود شده است و این نقطه آغاز ظهور صنعت زیست داروها در ایران است. این حرکت با تغییر نگرش و قرار گرفتن برخی از دانشگاهیان  در دولت صورت گرفته است. علاوه بر این در پژوهش نشان داده شده است که در این میان دولت سه نقش عمده ایفا کرده است: گفتمان سازی، توسعه قابلیتهای انسانی، و توسعه نهادهای واسطه­ای که مهمترین آنها توسعه نهادهای واسطه­ای است و این نهادهای واسطه­ای چند نقش مهم در ظهور این صنعت در ایران ایفا کرده­اند: ایجاد در هم تنیدگی میان دولت دانشگاهیان، ایجاد اجتماع منسجم میان کارآفرینان نهادی، و تسهیل در تامین مالی و برقراری ارتباطات بین المللی و رصد فناوریهای نوظهور. علاوه بر این در این تحقیق دریافت شد که فعالیتهای کارآفرینان نهادی متاثر از برنامه های بلند مدت و از پیش تعیین شده نبوده است بلکه آنها از فرصتهای پیش آمده در طی مسیر به خوبی استفاده کرده اند رویکردی پراگماتیک داشته اندو آنچه میان اجتماع آنها مشهود است این است که حرکت کارآفرینان نهادی یک رهبر واحد نداشته است بلکه نوعی حرکت سازگار و رهبری جمعی برآن حاکم بوده است. ضمن اینکه  چنانچه در تئوریهای نهادی تایید می­شود که منشا تحولات نهادی می­تواند احساس و عواطف باشد در این تحقیق نشان داده شد که حرکتهای کارآفرینان نهادی ناشی از نوعی احساس مسئولیت اجتماعی بوده است و در آن زمان تصویری از آنچه امروز محقق شده وجود نداشته است.

واژه های کلیدی: تئوری نهادی، حوزه نهادی، ، کارآفرینی نهادی جمعی، نهادهای واسطه­ای، اجتماع منسجم، اینرسی نهادی، رهبری جمعی، رهبری همساز، اعتماد نهادی، اعتماد جمعی، تغییر نهادی، پاربرجایان، گفتمان