عنوان رساله/پایان نامه

آینده‏ پژوهی برنامه ‏های پژوهشی دانشگاه‏ ها و نقش آن درخدمات کتابخانه ‏های دانشگاهی 

نام دانشجو

علی مرادمند

مقطع تحصیلی

دکتری تخصصی (Phd.)

رشته تحصیلی

علم اطلاعات و دانش شناسی – گرایش بازیابی اطلاعات و دانش

استاد راهنمای اول

دکتر مریم    ناخدا

استاد راهنمای دوم

استاد راهنمای سوم

استاد مشاور اول

دکتر علیرضا   نوروزی

استاد مشاور دوم

دکتر نادر     نقشینه

استاد مشاور سوم

استاد داور اول

دکتر فاطمه   فهیم نیا

استاد داور دوم

دکتر مرجان   فیاضی

استاد داور سوم

دکتر حمزه­علی   نورمحمدی

استاد داور چهارم

دکتر محمدرضا   وصفی

روز دفاع (مثلا: دوشنبه)

یکشنبه

تاریخ دفاع (مثلا: 15/11/1398)

1398-11-27

ساعت دفاع (مثلا:  14:30)

00 : 08 تا 00 : 10

مکان (ساختمان و کلاس)

اتاق 420 ساختمان امام رضا (ع) ، طبقه 4

چکیده رساله/پایان‌نامه

هدف اصلی از انجام این پژوهش ارائۀ سناریوهای برنامه ­های پژوهشی دانشگاه­ ها و تحلیل نقش این سناریوها در خدمات کتابخانه ­های ­دانشگاهی در افق 15 سال آینده است. برای نیل به هدف اصلی، اهداف جزئی شامل شناسایی مؤلفه­ های مؤثر بر پژوهش در اسناد راهبردی پژوهش دانشگاه ­ها و شناسایی عوامل کلیدی و پیشران پژوهش از نظر متخصصان حوزۀ پژوهش نیز دنبال می­شود. پژوهش از نوع آمیخته بوده و با رویکرد آینده­ پژوهی و با استفاده از روش­ های تحلیل محتوا، تحلیل مضمونی، تحلیل تأثیرات متقابل و سناریونویسی GBN انجام شده است. برای گردآوری اطلاعات و داده ­ها از پویش محیطی به روش مطالعۀ اسناد و مصاحبۀ نیمه ­ساختاریافته و حضوری با متخصصان استفاده شد. برای تحلیل داده ­ها از نرم­افزار میک ­مک استفاده شده است. جهت سنجش تأثیر سناریوها بر خدمات کتابخانه­ ها از مدیران کتابخانه­های مرکزی به شکل مکتوب نظرسنجی شد. جامعۀ پژوهش، حوزۀ معاونت پژوهشی دانشگاه­ های جامع سطح یک کشور براساس فهرست سطح­بندی وزارت عتف است. شرکت­ کنندگان در پژوهش، معاونان پژوهشی، مدیران امورپژوهش و مدیران کتابخانه­ های مرکزی دانشگاه­ ها هستند.  نخست، اسناد راهبردی پژوهش دانشگاه ­ها تحلیل محتوا شد و 78 مؤلفۀ مؤثر بر پژوهش از آنها استخراج شده و براساس الگوی PESTELV دسته­بندی شد. سپس سؤالات مصاحبۀ نیمه ­ساختاریافته طراحی شده و با 11 متخصص در حوزۀ معاونت پژوهشی دانشگاه­ها مصاحبه شد. پس از تحلیل مضمونی متون مصاحبه ­ها 24 عامل کلیدی شناسایی و براساس الگوی PESTELV دسته­ بندی شد. پس از تعیین میزان اهمیت و میزان عدم قطعیت عوامل کلیدی توسط متخصصان، دو عامل با بیشترین میزان اهمیت و بیشترین میزان عدم قطعیت شناسایی شدند: 1- همکاری علمی و پژوهشی بین المللی؛ 2- رویکرد دولت نسبت به پژوهش. براساس دوعامل فوق و به روش سناریونویسی GBN چهار سناریوی پژوهش برای افق تعیین شده، طراحی و ارائه شد: 1. رونق پژوهش ملی و بین ­المللی، سازوکار پژوهش باز در دانشگاه ­ها را بوجود خواهد آورد (پژوهش باز)؛ 2. عدم توجه به پژوهش ملی، زمینه­ های  رونق پژوهش بین­ المللی را فراهم خواهد کرد (پژوهش جهانی)؛ 3.  حمایت از پژوهش ملی (پژوهش ملی)؛ 4. رکود برنامه ­های پژوهشی ملی و بین ­المللی(پژوهش بسته). اعتبارسنجی سناریوها براساس نظر متخصصان و براساس معیارهای ارزیابی سناریوها نشان داد که سناریوی اول از امکان­پذیری و مطلوبیت بیشتری برخوردار است و حوزۀ پژوهش دانشگاه­ ها به سمت سناریوی اول در حال حرکت است. براساس نظرسنجی از مدیران کتابخانه ­های مرکزی دانشگاه ­ها، سیاست­گذاری ­ها، سناریوها و برنامه ­های راهبردی پژوهش دانشگاه­ ها بر خدمات کتابخانه­های دانشگاهی به طور مستقیم تأثیر می­گذارد. چون فلسفۀ وجودی کتابخانۀ دانشگاهی، پشتیبانی از پژوهش و پژوهشگران است. هر تغییری در حوزۀ پژوهش مستقیماً بر کتابخانه ­های دانشگاهی نیز تأثیرگذار خواهد بود. آینده ­پژوهی برنامه ­های راهبردی پژوهش و ارائۀ سناریوهای ممکن و محتمل برای آینده، جهت هموار کردن مسیر رشد و توسعه در جامعه ضروری است. بعلاوه، باشناسایی عوامل تأثیرگذار پژوهش، تدوین چشم اندازها، و سناریوها به مثابه نقشه و چراغ راه آینده می­توان با نگاهی رو به جلو و ذهنی آماده به استقبال تحولات آتی رفته و موفقیت در عرصه­های تحقیق، فناوری، رشد و توسعه را با اشتیاق تمام به چنگ آورد.

کلیدواژه‏ها: برنامه ­های راهبردی پژوهش، عوامل کلیدی و عوامل پیشران پژوهش، خدمات کتابخانه ­های دانشگاهی، آینده پژوهی، سناریونویسی GBN، تحلیل محتوا، تحلیل مضمونی، تحلیل تأثیرات متقابل