عنوان رساله/پایان نامه

ارائه چارچوب استفاده مجدد از داده­های پژوهشی با استفاده از مدل توسعه پویای سازمان ملل (UNDP)

نام دانشجو

آمنه سلیمانی

مقطع تحصیلی

دکتری

رشته تحصیلی

علم اطلاعات – گرایش بازیابی اطلاعات

استاد راهنمای اول

خانم دکتر فاطمه فهیم نیا

استاد راهنمای دوم

آقای دکتر نادر نقشینه

استاد راهنمای سوم

استاد مشاور اول

آقای دکتر عادل سلیمانی نژاد

استاد مشاور دوم

استاد مشاور سوم

استاد داور اول

خانم دکتر مریم ناخدا

استاد داور دوم

خانم دکتر سپیده فهیمی فر

استاد داور سوم

آقای دکتر محمد حسن زاده

استاد داور چهارم

آقای دکتر بابک سهرابی

روز دفاع (مثلا: دوشنبه)

دوشنبه

تاریخ دفاع (مثلا: 15/11/1397)

16/10/1398

ساعت دفاع (مثلا:  14:30)

11

مکان (ساختمان و کلاس)

اتاق 301

چکیده رساله/پایان‌نامه

استفاده مجدد از داده­های جمع­آوری شده توسط دیگران، امکان بهره­برداری مجدد از آنها را برای پاسخ به پرسش­های جدید بدون دوباره­کاری و اتلاف منابع مالی و انسانی فراهم می­سازد. هدف این پژوهش شناسایی عناصر و الزامات مورد نیاز برای استفاده مجدد از داده­های پژوهشی در بین پژوهشگران کشور، با استفاده از مدل توسعه فناوری اطلاعات سازمان ملل (مدل یو.ان.دی.پی) است که در نهایت به ارائه یک چارچوب پیشنهادی برای پیاده­سازی آن در ایران منتهی می­شود.

پژوهش حاضر رویکرد پژوهش­های آمیخته را دنبال کرده است. بخش کیفی در دو گام انجام شده است گام اول آن استفاده از روش فراترکیب بود. در این گام، جامعه آماری پژوهش کلیه مقالات نمایه شده در پایگاه­های اطلاعاتی اسکوپوس، پاب­مد، ساینس­دایرکت، پروکوئست و امرالد بودند و برای تعیین اعضای نمونه از روش نمونه­گیری هدفمند استفاده شد به این صورت که با انجام جستجو در این پایگاه­ها و اعمال معیارهای ورود و خروج، در نهایت 43 مقاله مورد تحلیل محتوا قرار گرفت. در گام دوم بخش کیفیِ پژوهش از روش تحلیل مضمون بر روی مصاحبه­های انجام گرفته با خبرگان استفاده شد. در این بخش مولفه­های حاصل از فراترکیب با انجام 21 مصاحبه­ی نیمه­ساختاریافته تکمیل شدند. جامعه آماری این بخش پژوهشگرانی هستند که با داده­های پژوهشی آشنایی دارند. با نمونه­گیری هدفمند مصاحبه­ها شروع شد و با استفاده از استراتژی گلوله برفی و نمونه­گیری مبتنی بر معرفی مشارکت کننده ادامه پیدا کردند. برای آنالیز داده­های مصاحبه از روش تحلیل مضمون و نرم افزار مکس.کیو.دی.ای استفاده شد. در بخش کمّی پژوهش نیز چارچوب پیشنهادی حاصل از بخش کیفی تحقیق با انجام یک پیمایش، اعتبارسنجی شد. جامعه آماری این بخش را اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان بالغ بر 521 نفر تشکیل دادند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 220 نفر برآورد شد. ابزار گردآوری داده در این بخش پرسشنامه­ایی محقق­ساخته حاصل از یافته­های بخش کیفی بود که پرسشنامه­های گردآوری شده با استفاده از نرم افزار اِی.موس و روش­های آمار توصیفی و تحلیلی به ویژه معادلات ساختاری و تحلیل عاملی تائیدی آنالیز شدند و در نهایت به منظور رتبه­بندی ابعاد و مولفه­ها، با توجه به ضرایب بار عاملی، تحلیل عاملی مرتبه دوم نیز انجام شد.

  در نتیجۀ سه گام یادشده، عناصر اصلی استفاده مجدد از داده­های پژوهشی در پنج بُعدِ اصلی، شامل ابعاد انسانی، سازمانی، سیاست­ها و قوانین، فنی و اجرا و ارزیابی، شناسایی و سپس مولفه­های هر بُعد مشخص و چارچوب نهائی پژوهش ارائه شد. تجهیزات سخت­افزاری، نرم­افزاری، ارتباطی و مسائل امنیتی از جمله­ی شاخص­های شناسایی شده­ی بُعد فنی هستند. منظور از منابع انسانی پژوهشگران، کارشناسان، سیاست­گذاران، کارکنان و متولیان داده است که مولفه­های این بُعد شامل جذب نیروی انسانی متخصص، مدیریت نیروی انسانی، آموزش، اقدامات فرهنگی، نگرش و انگیزش، مسائل اجتماعی و اخلاق حرفه­ای است. توجه به مسائل اخلاقی، مسائل حقوقی از جمله حقوق استفاده­کنندگان مجدد و گرد­آورندگان داده، حفظ حریم خصوصی و مالکیت معنوی، سیاست­های دسترسی به داده­ و کیفیت داده از جمله مولفه­های اصلی بُعد سیاست­ها و قوانین هستند. مولفه­های بُعد سازمانی شامل سیاست و ساختار سازمانی، ارتباطات، مسائل اقتصادی و سازمان متولی است و در نهایت بُعد اجرا و ارزیابی بر طراحی، مجموعه­سازی، سازماندهی، ارائه و کشف داده­ها و ارزیابی و نظارت تاکید دارد.

نتایج مدل­سازی معادلات ساختاری نشان داد چارچوب طراحی شده­ از برازش مطلوبی برخوردار بوده و بارهای عاملی تمامی شاخص­هایِ پنج بُعد آن معنادار است؛ به این ترتیب اعتبار چارچوب مورد تایید قرار گرفت.

به وسیله تحلیل عاملی مرتبه دوم به این نتیجه رسیدیم که به ترتیب بُعدهای سیاست­ها و قوانین، انسانی و سازمانی سهم بیشتری در تبیین چارچوب دارند و دو بعد فنی و اجرا و ارزیابی وزن کمتری در تبیین چارچوب ایفا می­کنند. نتایج تحلیل عاملی مرتبه اول نیز نشان داد که در بعد منابع انسانی مولفه­ی جذب نیروی انسانی متخصص، در بعد فنی مولفه­ی نرم افزار، در بعد اجرا و ارزیابی شاخص طراحی، در بعد سیاست­ها مولفه­ی مسائل حقوقی و قانونی و در بعد سازمانی مولفه­ی سازمان متولی بیشترین وزن را داشته و بیشتر از سایر شاخص­ها تاثیرگذارند.